Buồn ngủ vào ban ngày: Nguyên nhân và cách khắc phục

Buồn ngủ vào ban ngày là bệnh lý giấc ngủ do yếu tố nội tại bên trong cơ thể hoặc tác nhân bên ngoài tác động vào giấc ngủ. Buồn ngủ ban ngày ảnh hưởng rất nhiều đến công việc và chất lượng cuộc sống. Hơn nữa đây còn là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề sức khỏe bất thường cần sớm được quan tâm.

Buồn ngủ ban ngày do đâu?

Vấn đề buồn ngủ vào ban ngày có thể xảy ra do không được ngủ đủ giấc hoặc giấc ngủ kém chất lượng. Trong một số trường hợp, buồn ngủ quá mức vào ban ngày có thể là do rối loạn giấc ngủ hoặc một vấn đề sức khỏe gây ra. Đây cũng là vấn đề tương đối phổ biến. Một nghiên cứu thực hiện năm 2019 trên tạp chí Nature Communications cho thấy có 10-20% số người đang hàng ngày phải đối mặt với tình trạng buồn ngủ quá mức kéo dài trong suốt cả ngày hoặc thậm chí trong cả những ngày sau đó.

Đây là bệnh lý giấc ngủ do yếu tố nội tại bên trong cơ thể hoặc tác nhân bên ngoài tác động vào giấc ngủ. Đặc trưng của bệnh là tình trạng dễ dàng rơi vào giấc ngủ dù ở bất kỳ thời điểm nào vào ban ngày như đang ngồi học, đang lái xe, đang họp và ngay cả khi đang ăn tại bàn.

Chứng buồn ngủ quá mức vào ban ngày gây ra tình trạng kém tỉnh táo khi thức dậy. Điều phiền phức hơn là người bệnh cảm thấy thiếu minh mẫn, giảm trí nhớ, khó tập trung, lâu ngày sẽ dẫn đến các rối loạn tâm lý như căng thẳng hay lo âu, trầm cảm và làm suy giảm chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân bên ngoài

Các nguyên nhân bên ngoài gây ra tình trạng buồn ngủ quá mức vào ban ngày bao gồm:

• Hội chứng ngủ không đủ giấc (hay còn gọi là thiếu ngủ): Bệnh nhân bị hội chứng này sẽ không thể nào ngủ đủ giấc vào ban đêm được. Nguyên nhân thường là do công việc hằng ngày và các vấn đề xã hội. Hội chứng ngủ không đủ giấc có thể là nguyên nhân phổ biến nhất của buồn ngủ quá mức vào ban ngày sẽ thuyên giảm khi thời gian ngủ tăng lên (ví dụ ngủ bù vào ngày nghỉ hoặc cuối tuần).
• Giấc ngủ bị tác động bởi các hành vi nhất định bao gồm: sử dụng caffein hay những chất kích thích khác (nhất là khi uống vào thời điểm gần giờ đi ngủ hoặc thậm chí là vào buổi chiều đối với những người nhạy cảm); tập luyện nhiều hoặc hưng phấn quá mức vào cuối ngày; lịch đi ngủ không đều đặn. Điều này khiến cho cơ thể không ngủ đủ giấc nên người bệnh sẽ thấy ban ngày buồn ngủ nhiều.
• Rối loạn điều chỉnh giấc ngủ: Những yếu tố bên ngoài như bệnh cấp tính cần nhập viện, mất việc làm, chuyện đau buồn gây ra stress cảm xúc một cách đột ngột có thể gây ra mất ngủ và buồn ngủ quá mức vào ban ngày. Các triệu chứng cũng như tình trạng mất ngủ và ngủ ngày thường thoáng qua ngắn ngủi, tự hết khi những căng thẳng giảm đi. Tuy nhiên, nếu tình trạng ngủ ngày quá nhiều và mệt mỏi xuất hiện, nhất là khi ảnh hưởng đến những hoạt động sống thì người bệnh nên điều trị bằng thuốc ngủ trong một thời gian ngắn. Tình trạng lo âu căng thẳng đôi khi cũng cần uống thuốc điều trị đặc hiệu.
• Bệnh lý giấc ngủ do thuốc: Mất ngủ và tình trạng buồn ngủ quá mức vào ban ngày có thể là hậu quả của việc sử dụng thuốc ngủ ( ví dụ như benzodiazepine), các loại thuốc an thần, những chất kích thích hệ thần kinh trung ương (ví dụ như caffeine, amphetamine), thuốc chống co giật, chế phẩm hormon, chất chống chuyển hóa, thuốc tránh thai đường uống, propranolol, methyldopa, rượu. Ngoài ra, vấn đề mất ngủ và ban ngày buồn ngủ nhiều có thể xuất hiện khi đột ngột ngừng uống thuốc chống trầm cảm ba vòng, chất ức chế men monoamine oxidase, thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương (ví dụ thuốc an thần, opioid, barbiturates) hoặc sử dụng chất kích thích như cần sa, heroin, cocaine, phencyclidine).

Nguyên nhân nội tại bên trong cơ thể

Các nguyên nhân này có thể bao gồm:

• Các bệnh lý về thể chất có thể làm cho người bệnh bị rối loạn giấc ngủ, gây mất ngủ và buồn ngủ quá mức vào ban ngày. Các bệnh lý về thể chất gây ra đau hoặc khó chịu ví dụ như thoái hoá khớp, viêm khớp, thoát vị đĩa đệm, ung thư gây ra chất lượng giấc ngủ kém. Những cơn co giật vào ban đêm cũng gây tác hại cho giấc ngủ.
• Bệnh lý tâm thần kinh. Hầu hết các bệnh lý tâm thần kinh đều có thể gây mất ngủ và chứng ngủ ngày quá mức. Khoảng 80% bệnh nhân bị trầm cảm nặng có những triệu chứng như khó đi vào giấc ngủ, ngủ không ngon, mất duy trì giấc ngủ hoặc ban ngày buồn ngủ nhiều. Ngược lại, 40% bệnh nhân bị mất ngủ mãn tính sẽ xuất hiện bệnh lý tâm thần nặng, thường là những rối loạn cảm xúc. Nếu bệnh nhân trầm cảm có triệu chứng mất ngủ thì dùng thuốc chống trầm cảm có tác dụng an thần (ví dụ như mirtazapine, citalopram, paroxetine) có thể giúp bệnh nhân dễ ngủ hơn. Những loại thuốc này thường xuyên được sử dụng với liều thấp để điều trị trầm cảm. Nếu người bện trầm cảm đi kèm với buồn ngủ quá mức vào ban ngày thì có thể lựa chọn sử dụng thuốc chống trầm cảm có tính hoạt hóa (ví dụ venlafaxine, bupropion, một số thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin như sertraline và fluoxetine).

Buồn ngủ ban ngày là dấu hiệu của bệnh gì?

• Bệnh suy giảm tuyến giáp
• Bệnh đái tháo đường
• Bệnh mất ngủ kinh niên
• Trầm cảm
• Viêm khớp dạng thấp
• Thiếu máu
• Bệnh về gan
• Bệnh tim

Cách hạn chế buồn ngủ ban ngày

Cố gắng đi ngủ sớm mỗi ngày

Một phương pháp khác nhằm tạo thói quen ngủ có lợi là cố gắng đi ngủ sớm hơn 15 phút so với ngày hôm trước trong ít nhất 4 đêm sau đó cố định thời điểm đi ngủ vào đêm cuối cùng. Việc điều chỉnh từ từ sẽ giúp cơ thể dần làm quen với thời gian ngủ mới tốt hơn so với cố gắng đi ngủ sớm 1 tiếng đồng hồ ngay ngày hôm sau.

Sắp xếp thời gian biểu hợp lý

Nên sắp xếp những công việc cần làm hàng ngày theo trình tự nhất định và cố gắng để dành ra 7 đến 8 tiếng cho giấc ngủ. Nếu công việc quá nhiều, hãy xem xét loại bỏ bớt những việc không quan trọng, hoặc đưa vào danh sách thực hiện sau.

Không ngủ trưa quá nhiều

Ngủ trưa là thói quen tốt, giúp cơ thể nghỉ ngơi và nạp lại năng lượng sau một buổi sáng làm việc mệt mỏi. Tuy nhiên ngủ trưa quá nhiều có thể khiến bạn mất ngủ vào ban đêm và dẫn đến tình trạng mệt mỏi, buồn ngủ vào ngày hôm sau.

Hình thành thói quen thư giãn trước khi đi ngủ

Một thói quen thư giãn trước khi đi ngủ có thể giúp giải tỏa những căng thẳng và kích thích giúp cơ thể dễ dàng đi vào giấc ngủ. Hãy thử ngâm mình trong bồn nước nóng, nghe một bản nhạc êm dịu hay đọc một cuốn sách trước khi đi ngủ. Những thói quen này sẽ giúp ích rất nhiều cho giấc ngủ.

Hạn chế uống rượu sát giờ đi ngủ

Nhiều người thường cho rằng uống rượu sẽ dễ ngủ hơn nhưng thực tế chúng khiến cơ thể không thể có được một giấc ngủ sâu và thư giãn. Bên cạnh đó khi tác động của rượu biến mất, bạn có thể thức dậy vào ban đêm và tỉnh táo cho đến sáng.

Buồn ngủ quá mức vào ban ngày là tình trạng bình thường sau một đêm không ngủ đủ giấc. Tuy nhiên nếu hiện tượng buồn ngủ vào ban ngày kéo dài mà không rõ nguyên nhân đó có thể là triệu chứng của chứng rối loạn giấc ngủ hoặc dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Bất kỳ ai thường xuyên trải qua cơn buồn ngủ ban ngày nên đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị nhằm giảm nguy cơ dẫn đến các biến chứng khác. Việc thay đổi lối sống như tập thói quen ngủ sớm, hạn chế suy nghĩ tiêu cực,… cũng là những phương pháp giúp cải thiện tình trạng buồn ngủ ban ngày.