Điều trị thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp là bệnh thường gặp ở người trung niên và người cao tuổi. Bệnh xuất hiện ở nhiều vị trí khớp khác nhau nên gây ra tổn thương cho đa khớp nếu không được điều trị sớm. Việc điều trị thoái hóa khớp cần nhiều thời gian, công sức. Vậy có những cách điều trị thoái hóa khớp nào nhắm kịp thời tránh những đâu đớn, khó chịu của bệnh mang lại.

Bệnh thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp là quá trình lão hóa ở khớp và quanh khớp, đặc biệt là sụn khớp. Bình thường sụn khớp sẽ rất trơn láng và giúp các đầu xương tại khớp có thể hoạt động dễ dàng mà không cọ xát vào nhau. Khi mắc bệnh, lớp sụn này trở nên mỏng đi hoặc thậm chí mất đi hoàn toàn. Do đó, các đầu xương sẽ cọ xát vào nhau, gây đau, sưng và hạn chế vận động. Qua thời gian, khớp sẽ bị mất đi hình dáng bình thường.

Bệnh thường gặp ở người cao tuổi nhưng đang có xu hướng trẻ hóa bởi một số yếu tố như di truyền, chuyển hóa, chấn thương… Nếu không sớm được điều trị, kiểm soát tốt, hiện tượng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng khôn lường (nhuyễn hoá sụn khớp, xơ hoá xương dưới sụn, hình thành gai xương…), từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc và cuộc sống hàng ngày của bệnh nhân.

Những vị trí khớp thường bị thoái hóa

Các vị trí khớp dễ bị thoái hóa thường gặp là:

• Thoái hóa khớp gối
• Thoái hóa khớp háng
• Thoái hóa khớp cổ tay, ngón tay
• Thoái hóa khớp vai
• Thoái hóa khớp cổ chân
• Thoái hóa đốt sống cổ và cột sống lưng.

Nguyên nhân gây ra thoái hóa khớp

Khi quá trình tái tạo và thoái hóa sụn khớp bên trong cơ thể bị mất cân bằng, thoái hóa khớp thường xảy ra. Theo chuyên gia, có nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên bệnh thoái hóa khớp, chủ yếu là: 

• Tuổi tác: Tuổi càng cao, nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp càng lớn. Thoái hóa khớp thường xảy ra ở độ tuổi ngoài 40. 
• Thừa cân béo phì: Béo phì làm tăng áp lực lên các khớp, đặc biệt là các khớp đầu gối, hông và cột sống. Tình trạng này kéo dài dẫn đến hệ thống dây chằng bị tổn thương và khiến bệnh thoái hóa khớp tiến triển nặng. 
• Thói quen sinh hoạt sai tư thế: Trong các hoạt động thường ngày, các tư thế ngồi, nằm hoặc gập người sai tư thế đều có ảnh hưởng xấu đến xương khớp, đặc biệt là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh thoái hóa khớp.
• Tổn thương khớp: Khớp bị tổn thương do chấn thương khớp hay hoạt động quá sức. 
• Dị dạng bẩm sinh về khớp: Người có khớp bất thường bẩm sinh hoặc xảy ra lúc trẻ sẽ dẫn đến thoái hóa khớp sớm và trầm trọng hơn bình thường.
• Gen di truyền: Một số bệnh lý về xương khớp hay thoái hóa khớp liên quan đến gen di truyền. Nếu có bố mẹ hay anh chị em trong gia đình mắc các bệnh này thì rất có thể nguyên nhân bị thoái hóa khớp của bạn là do gen di truyền. 
• Chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng: Những người có chế độ ăn uống thiếu khoa học, thiếu các chất dinh dưỡng như canxi, glucosamine, chondroitin sẽ khiến mật độ xương giảm và gây ra hiện tượng bào mòn ở sụn khớp, lâu ngày sẽ dẫn đến tình trạng thoái hóa khớp.

Các giai đoạn của bệnh

Giai đoạn 1: Biểu hiện không rõ ràng 

Giai đoạn 1 của viêm xương khớp được đặc trưng bởi sự xuất hiện của sụn khớp ở gối bị ảnh hưởng nhẹ. Ở giai đoạn này của thoái hóa khớp, thường không cảm thấy đau hoặc khó chịu ở khớp gối do rất ít sự hao mòn của các thành phần khớp. Bác sĩ khuyến nghị bệnh nhân thoái hóa khớp ở giai đoạn 1 nên bổ sung các chất như glucosamine hoặc chondroitin hay những bài tập thường xuyên để ngăn ngừa các triệu chứng và làm chậm quá trình phát triển của thoái hóa khớp. 

Giai đoạn 2: Biểu hiện nhẹ

Người bị thoái hóa khớp ở giai đoạn này thường sẽ bắt đầu thấy đau nhức, tuy nhiên lớp sụn vẫn chưa bị tổn thương nhiều. Bao hoạt dịch cũng có sẵn với lượng đủ để đảm bảo sự chuyển động của khớp là bình thường. 

Tuy nhiên, ở giai đoạn này, các triệu chứng đặc trưng của thoái hóa khớp có thể xảy ra: 

• Đau sau một ngày dài đi bộ hoặc chạy
• Khớp cứng hơn khi không vận động trong vài giờ
• Giảm độ nhạy của khớp khi quỳ hoặc gập khớp

Ngoài ra, giai đoạn này của thoái hóa khớp cũng sẽ hình thành các gai xương nhỏ dẫn đến tình trạng đau mỏi khi vận động nhiều do các gai xương chạm vào các mô trong khớp.

Giai đoạn 3: Biểu hiện rõ nét

Ở giai đoạn này, sụn tổn thương rõ nét, nứt vỡ, lớp sụn bị bào mòn nhiều và hẹp khe khớp. Bệnh nhân bị viêm khớp giai đoạn 3 có khả năng bị đau thường xuyên khi đi bộ, chạy, uốn cong và quỳ. Chúng cũng có thể bị cứng khớp sau khi ngồi trong thời gian dài hoặc vào buổi sáng, và khớp có thể bị sưng sau thời gian dài di chuyển.

Thoái hóa khớp phát triển, sụn khớp tiếp tục bị bào mòn và vỡ ra, xương phát triển dày lên ra bên ngoài, thành cục. Các mô khớp sẽ bị viêm và có thể tiết ra chất lỏng hoạt dịch, gây sưng, gọi là viêm bao hoạt dịch.

Giai đoạn 4: Biểu hiện nghiêm trọng 

Bệnh nhân bị thoái hóa khớp giai đoạn 4 bị đau và khó chịu khi đi bộ hoặc di chuyển khớp. Ở giai đoạn này, không gian khớp giữa xương bị giảm đáng kể, sụn gần như bị hư hỏng hoàn toàn và khớp trở nên cứng nhắc và gần như bất động. Chất lỏng hoạt dịch giảm đáng kể và không còn giúp giảm ma sát. Điều trị phẫu thuật cắt xương là một lựa chọn cho bệnh nhân thoái hóa khớp nặng giai đoạn 4.

Cách điều trị thoái hóa khớp

Hiện tại chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, khớp bị thoái hóa không thể phục hồi như cũ. Do đó, các phương pháp chữa thoái hóa khớp hiện nay chủ yếu tập trung vào các yếu tố sau:

• Giảm đau
• Làm chậm quá trình tiến triển của bệnh
• Phục hồi chức năng vận động của khớp
• Hạn chế cũng như ngăn ngừa khớp biến dạng
• Nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh

Người bệnh có thể tham khảo các biện pháp điều trị dưới đây, bao gồm:

Thay đổi lối sống

Giảm cân, duy trì cân nặng

Đối với những bệnh nhân bị thừa cân hoặc thậm chí là béo phì, giảm bớt cân nặng sẽ giúp giảm bớt áp lực đè nặng lên đầu gối đáng kể. Điều này không chỉ giúp đẩy lùi các triệu chứng khó chịu mà còn làm chậm quá trình thoái hóa.

Ngoài ra, điều trị thoái hóa khớp gối bằng cách duy trì cân nặng khỏe mạnh còn hỗ trợ phòng ngừa một số bệnh lý liên quan có thể phát sinh như tăng huyết áp, đái tháo đường tuýp 2…

Xậy dựng chế độ ăn uống khoa học

Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung các thực phẩm tốt cho xương khớp như thực phẩm giàu canxi, glucosamine, chondroitin, omega-3, vitamin D, vitamin B…

Luyện tập thể dục, thể thao

Một trong những biện pháp đơn giản, hữu hiệu nhất giúp duy trì cân nặng khỏe mạnh là tập thể dục thể thao. Ở những người bị thoái hóa khớp gối, phương pháp chữa trị này có thể gây ít nhiều khó khăn vào thời gian đầu. Tuy nhiên, thực hiện đều đặn các bài tập cho người bị thoái hóa khớp gối sẽ giúp làm thuyên giảm các triệu chứng đau và tình trạng thoái hóa ở đầu gối.

Ngoài ra, các bài tập yoga cũng được biết đến như một biện pháp vận động cường độ thấp, hỗ trợ cải thiện khả năng vận động và tư thế cho bệnh nhân thoái hóa khớp, đặc biệt là người cao tuổi.

Các bài tập, hoạt động rèn luyện phù hợp tốt cho khớp đang bị “bào mòn” với cường độ vận động thấp có thể kể đến như sau:

• Đạp xe
• Đi bộ
• Bơi lội
• Thái cực quyền
• Một số bài tập yoga, co duỗi cơ…

Ngoài ra, bác sĩ cũng khuyến khích bệnh nhân nên tập thể dục dưới sự hướng dẫn của chuyên gia hoặc tập chung với người khác để duy trì động lực luyện tập.

Điều trị bằng thuốc giảm đau

Một trong những yếu tố không thể thiếu khi chữa thoái hóa khớp gối là loại bỏ tình trạng đau nhức dai dẳng, khó chịu tại đây. Trong trường hợp này, người bệnh có thể tìm đến sự trợ giúp từ một số loại thuốc giảm đau, chẳng hạn như:

• Thuốc giảm đau không kê toa (OTC): paracetamol (acetaminophen), các thuốc giảm đau kháng viêm không steroids (NSAIDs) như aspirin, ibuprofen…
• Thuốc giảm đau kê đơn: nếu người bệnh không đáp ứng tốt với các loại thuốc giảm đau OTC hoặc gặp nhiều tác dụng phụ khi dùng thuốc, bác sĩ có thể đề xuất một số loại thuốc đặc hiệu phù hợp hơn. Hiện nay, thuốc NSAIDs chọn lọc COX-2 thường được chỉ định với tác dụng giảm đau, kháng viêm tương tự thuốc NSAIDs truyền thống nhưng ít ảnh hưởng lên dạ dày và thận hơn.

Ngoài ra, người bệnh cũng có thể sử dụng thuốc giảm đau dưới dạng kem hoặc gel bôi ngoài da bên cạnh đường uống. Các loại thuốc giảm đau tại chỗ này được cho là ít đem lại tác dụng phụ hơn, ví dụ như đau dạ dày, so với thuốc dạng uống.

Tuy vậy, bệnh nhân khi dùng thuốc cần lưu ý rằng thuốc giảm đau đường uống hay dạng bôi ngoài da đều chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng thoái hóa khớp gối, cụ thể là đau nhức ở đầu gối, chứ không thể chữa lành hoàn toàn tình trạng sức khỏe này.

Tiêm nội khớp

• Tiêm steroid: Đối với trường hợp đau nhức khớp gối nghiêm trọng do thoái hóa, người bệnh có thể cần tiêm glucocorticoid hoặc corticosteroid trực tiếp vào khớp để giảm viêm, nhờ đó thuyên giảm tình trạng sưng cứng và đau nhức đầu gối. Tuy nhiên, đây không phải là giải pháp lâu dài vì đôi khi, steroid có thể góp phần bào mòn lớp sụn ở khớp gối.
• Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu PRP: PRP trong điều trị chấn thương thể thao là một chế phẩm máu có hàm lượng tiểu cầu cao gấp 2 – 8 lần so với lượng tiểu cầu trong máu bình thường. Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu vào khớp gối bị tổn hại do thoái hóa có thể kích thích quá trình chữa lành thương tổn tại đây, từ đó đem lại hiệu quả giảm đau cũng như hỗ trợ cải thiện chức năng hoạt động của khớp gối.

Một số lựa chọn khác

• Tiêm axit hyaluronic: cung cấp dịch giúp bôi trơn khớp gối, nhờ đó xoa dịu cơn đau và hỗ trợ khớp hoạt động.
• Tiêm tế bào gốc: chủ yếu sử dụng các yếu tố tăng trưởng và tế bào gốc từ tủy xương hoặc mô mỡ (adipose) để kích thích mô mới phát triển thay thế cho các mô khớp đã bị tổn thương.

Các liệu pháp thay thế

Áp dụng một số liệu pháp thay thế như sau cũng có khả năng giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng khớp gối bị thoái hóa, bao gồm:

• Chườm lạnh hoặc chườm nóng
• Xoa bóp, massage
• Cải thiện giấc ngủ
• Châm cứu
• Sử dụng nẹp đầu gối nhằm hỗ trợ bảo vệ khớp

Phẫu thuật khớp gối

• Phẫu thuật nội soi khớp gối
• Phẫu thuật thay khớp gối
• Phẫu thuật đục xương chỉnh trục (osteotomy)

Chế độ dinh dưỡng cho tình trạng thoái hóa khớp

Khi lên kế hoạch chữa trị lâu dài, người bệnh cũng cần để ý đến vấn đề ăn uống hàng ngày. Mặc dù dinh dưỡng không thể đảo ngược quá trình thoái hóa, nhưng một chế độ dinh dưỡng khoa học với các thực phẩm tốt cho bệnh nhân thoái hóa khớp gối, giàu chất chống oxy hóa như omega-3, vitamin C, beta-carotene… có thể đem lại những lợi ích như:

• Kiểm soát tốt cân nặng
• Hỗ trợ sụn chắc khỏe, linh hoạt
• Thuyên giảm tình trạng viêm

Việc lựa chọn biện pháp điều trị sẽ được bác sĩ chuyên khoa xương khớp dựa trên tình trạng, mức độ và giai đoạn thoái hóa khớp gối. Ở những trường hợp cần phẫu thuật khớp gối, người bệnh cần lưu ý giữ vết mổ luôn khô và sạch sẽ cho đến khi nó lành hẳn. Sử dụng băng, gạc tiệt trùng sẽ giúp giảm kích ứng từ quần áo tác động lên vết thương.

Ngoài ra, dù lựa chọn điều trị bảo tồn hay xâm lấn, bệnh nhân vẫn nên tập vật lý trị liệu theo chỉ định của bác sĩ nhằm phục hồi chức năng cũng như tính linh hoạt của khớp gối, đồng thời ngăn chặn quá trình thoái hóa tiếp tục tiến triển. Mỗi bệnh nhân sẽ có một liệu trình tập luyện riêng nên cần tham vấn với bác sĩ để được gợi ý, đề xuất các bài tập phù hợp.