Tinh trùng yếu: Nguyên nhân và cách khắc phục

Sức khỏe tinh trùng phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm số lượng, khả năng di động và cấu trúc của tinh trùng:

• Số lượng: khả năng thụ thai sẽ khá chắc chắn nếu như tinh dịch sau một lần xuất tinh trong mỗi ml chứa ít nhất 15 triệu tinh trùng. Quá ít tinh trùng trong tinh dịch sau khi xuất tinh khiến việc thụ thai trở nên khó khăn, bởi sẽ có ít tinh trùng có khả năng tiếp cận và thụ tinh cho trứng.
• Khả năng di động: để tiếp cận và thụ tinh cho trứng, tinh trùng phải di chuyển (bơi và luồn lách qua cổ tử cung, tử cung và ống fallop của người phụ nữ), và điều này gọi là khả năng di động của tinh trùng. Cơ hội thụ thai thành công sẽ khá chắc chắn nếu như có từ 40% trở lên số tinh trùng có khả năng di động.
• Cấu trúc (hình thái): hình thái tinh trùng bình thường có đầu hình oval và phần đuôi dài, phối hợp vận động với nhau để tinh trùng di chuyển. Mặc dù không quan trọng như hai yếu tố trên (là số lượng và khả năng di động), nhưng càng nhiều tinh trùng có hình thái bình thường thì khả năng thụ thai sẽ càng lớn.

Dấu hiệu nhận biết tinh trùng yếu

Bằng cảm quan, không thể xác định chính xác tinh trùng khỏe hay yếu. Các dấu hiệu có thể gợi ý tình trạng tinh trùng yếu là:

• Tinh dịch loãng, số lượng ít: tinh dịch không có độ dính và nhớt đặc trưng mà loãng như nước vo gạo là dấu hiệu gợi ý sự suy giảm bất thường về số lượng, chất lượng tinh trùng gây ảnh hưởng lớn đến khả năng sinh sản ở nam giới.
• Tinh dịch vón cục: tình trạng này có biểu hiện là tinh dịch xuất hiện những hạt trắng nhỏ như hạt cơm, khi bóp thấy mịn như bột. Tinh dịch ở trạng thái này khiến tinh trùng dễ bị chết và khó di chuyển để thụ tinh cho trứng.
• Tinh dịch bị đông đặc: khi ở nhiệt độ 37oC, tinh dịch từ trạng thái sệt, quánh sẽ hóa lỏng sau khoảng thời gian chưa tới 60 phút. Nếu tình trạng hóa lỏng không diễn ra hoặc chỉ hóa lỏng một phần thì đó là dấu hiệu cho thấy tinh dịch bị đông đặc, và tình trạng này khiến tinh trùng khó di chuyển đến gặp trứng, gây ảnh hưởng đến kết quả thụ thai.
• Tinh dịch có màu sắc bất thường: màu sắc của tinh dịch cũng là một trong những tín hiệu cảnh báo về sức khỏe sinh sản, nếu xuất hiện các màu sắc bất thường là dấu hiệu cho thấy cần đi thăm khám bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân khiến tinh trùng bị yếu

Quá trình sản xuất tinh trùng là một quá trình phức tạp và cần sự hoạt động bình thường của tất cả các bộ phận liên quan như tinh hoàn, vùng dưới đồi và tuyến yên. Bất kì một vấn đề nào xảy ra trong quá trình này đều có thể ảnh hưởng tới sự sản xuất cũng như sức khỏe của tinh trùng. Các nguyên nhân tinh trùng yếu bao gồm:

Do bệnh lý

Một số bệnh lí cũng như phương pháp điều trị có thể gây nên tình trạng tinh trùng yếu, bao gồm:

• Giãn tĩnh mạch tinh: giãn tĩnh mạch tinh là một trong những nguyên nhân thường gặp nhất gây vô sinh ở nam giới, nhưng rất may có thể chữa trị được. Nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch tinh chưa được biết rõ. Giãn tĩnh mạch tinh gây suy giảm chất lượng tinh trùng.
• Nhiễm trùng: một số nhiễm trùng gây ảnh hưởng tới quá trình sản xuất tinh trùng hoặc sức khỏe tinh trùng hoặc tạo ra các sẹo cản trở trên con đường vận chuyển tinh trùng (cản trở cơ học). Những trường hợp này gồm có viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn, một số bệnh lây truyền qua đường tình dục (gồm bệnh lậu, HIV).
• Bệnh tự miễn: hiếm gặp, là khi kháng thể tấn công và tiêu diệt tinh trùng của cơ thể.
• Các khối u: bản thân các khối u có thể gây mất cân bằng nội tiết tố, ảnh hưởng tới cơ quan sinh sản; hoặc quá trình điều trị các khối u gây ảnh hưởng tới khả năng sinh sản ở nam giới.
• Mất cân bằng nội tiết tố: các nội tiết tố là thành phần không thể thiếu trong quá trình sản xuất tinh trùng. Do vậy, sự mất cân bằng nội tiết sẽ gây tổn hại tới quá trình này.
• Một số thuốc điều trị: một số thuốc điều trị có thể gây hại trực tiếp tới quá trình sinh tinh và làm giảm khả năng sinh sản ở nam giới.
• Các nguyên nhân khác: rối loạn di truyền, dị tật bẩm sinh,… đều có thể ảnh hưởng tới khả năng sinh sản ở nam giới.

Do môi trường

Quá trình sinh tinh và khả năng hoạt động của tinh trùng sẽ bị ảnh hưởng nếu cơ thể phơi nhiễm quá mức với một số tác nhân:

• Hóa chất công nghiệp: phơi nhiễm kéo dài với benzene, toluene, xylene, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, vật liệu sơn,… có thể khiến tinh trùng bị ảnh hưởng nặng nề.
• Kim loại nặng: phơi nhiễm với chì và các kim loại nặng khác có thể gây vô sinh.
• Tia xạ: phơi nhiễm với tia xạ có thể làm giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng sinh tinh. Trong trường hợp có thể hồi phục cũng cần vài năm để trở lại bình thường.

Do lối sống, cách sinh hoạt

Các nguyên nhân khác gây ảnh hưởng lên tinh trùng có thể là:

• Uống rượu: rượu và các đồ uống có cồn có thể làm giảm nồng độ testosterone và ảnh hưởng lên tinh trùng.
• Hút thuốc lá: hút thuốc lá có hại tới rất nhiều khía cạnh sức khỏe, và sức khỏe sinh sản cũng bị ảnh hưởng nặng nề.
• Căng thẳng, trầm cảm: gây tác động tới quá trình sinh tinh.
• Cân nặng: béo phì vừa có thể tác động trực tiếp lên tinh trùng vừa làm mất cân bằng nội tiết tố (gây ảnh hưởng tới quá trình sinh tinh).

Tinh trùng yếu do ảnh hưởng từ thuốc lá

Điều trị và phòng ngừa bệnh

Hiện nay đã có nhiều cách điều trị tinh trùng yếu, điều quan trọng là bác sĩ cần xác định đúng nguyên nhân gây ra tình trạng này ở người bệnh.

Nếu nguyên nhân xuất phát từ lối sống thiếu lành mạnh, nam giới cần nhanh chóng thay đổi lối sống của mình, hạn chế tối đa những yếu tố gây hại tới số lượng và chất lượng tinh trùng. Nếu nguyên nhân xuất phát từ bệnh lý toàn thân hoặc bệnh lý liên quan tới sức khỏe sinh sản, người bệnh có thể được đề xuất áp dụng các phương pháp điều trị thích hợp như:

• Thuốc kháng sinh: Được dùng để điều trị những bệnh viêm nhiễm.
• Liệu pháp hormone và thuốc nội tiết: Khi nam giới mất cân bằng nội tiết tố.
• Phẫu thuật: Được áp dụng khi nguyên nhân là do giãn tĩnh mạch thừng tinh hay tắc ống dẫn tinh.

Cách phòng ngừa

Không có biện pháp nào hỗ trợ phòng ngừa hiện tượng tinh trùng yếu. Tuy nhiên, một số lưu ý dưới đây có thể giảm thiểu phần nào tình trạng này:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Đàn ông thừa cân, béo phì thường mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa dẫn đến lượng hormone nam giới (testosterone) giảm, trong khi lại làm tăng lượng hormone nữ (estrogen). Sự mất cân bằng này khiến nam giới giảm ham muốn, rối loạn cương dương, khả năng sinh tinh trùng giảm.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Nam giới nên bổ sung các loại thực phẩm như rau xanh, trái cây giàu chất chống oxy hóa… để cải thiện sức khỏe tinh trùng.
• Phòng tránh bệnh lây qua đường tình dục: Các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục như chlamydia, lậu… có khả năng gây vô sinh nam. Để phòng tránh, nam giới nên giới hạn số lượng bạn tình, dùng bao cao su mỗi lần giao hợp.
• Tránh tình trạng căng thẳng kéo dài: Tinh thần căng thẳng có thể khiến khả năng hoạt động tình dục bị suy giảm, ảnh hưởng đến các nội tiết tố cần cho quá trình sản xuất tinh trùng.
• Thường xuyên vận động: Các hoạt động thể chất với cường độ phù hợp sẽ giúp tăng hoạt động của các enzyme chống oxy hóa, hỗ trợ bảo vệ tinh trùng.
• Không hút thuốc: Hút thuốc lá gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe toàn diện, gồm cả khả năng sinh sản của nam giới.
• Hạn chế thức uống chứa cồn: Rượu và những thức uống chứa cồn sẽ làm giảm nồng độ testosterone, ảnh hưởng lên tinh trùng. Nếu sử dụng rượu hoặc thức uống chứa cồn, nam giới cần tự giới hạn số lượng uống vừa phải.
• Cẩn trọng với độc tố: Việc phơi nhiễm với thuốc trừ sâu, chì và những chất độc hại khác có khả năng ảnh hưởng đến số lượng, chất lượng tinh trùng. Khi bắt buộc làm việc trong môi trường nhiều chất độc hại, nam giới cần cẩn trọng như mặc quần áo và trang bị bảo hộ, tránh để da tiếp xúc với hóa chất.
• Mặc quần áo thoáng mát: Nhiệt độ bìu tăng có thể gây hại đến quá trình sản xuất tinh trùng. Dù lợi ích chưa được chứng minh đầy đủ nhưng mặc quần áo rộng rãi và thoải mái, giảm thời gian ngồi, hạn chế xông hơi hay tắm nước nóng, tránh để bìu tiếp xúc những vật ấm nóng (điện thoại, laptop…) có thể giúp tăng chất lượng tinh trùng ở nam giới.

Ăn gì để cho tinh trùng khỏe

Những thực phẩm chứa kẽm

Kẽm là một dưỡng chất rất có ích trong việc cải thiện số lượng và chất lượng tinh trùng. Theo thống kê, những nam giới có vấn đề về khả năng sinh sản thường có mức kẽm thấp hơn so với những nam giới không có vấn đề về sức khỏe sinh sản.

Một số thực phẩm chứa nhiều kẽm mà bạn nên bổ sung là: Các loại hải sản, đặc biệt là hàu, cua hay tôm; các loại thịt đỏ như thịt lợn, thịt bò và thịt gia cầm; ngũ cốc ăn sáng có chứa nhiều kẽm, các loại hạt, đậu, sữa,…

Những thực phẩm có chứa nhiều Folate

Nếu bạn thắc mắc ăn gì tốt cho tinh trùng thì Folate cũng là một câu trả lời thỏa đáng. Đây cũng là một trong những dưỡng chất cần thiết đối với sức khỏe tinh trùng. Nam giới có thể bổ sung một số loại thực phẩm có chứa nhiều folate như:  các loại rau màu xanh đậm (rau biba, rau cải bruxen, rau diếp,..); măng tây, các loại đậu, ngũ cốc; một số sản phẩm có nhiều tinh bột như bánh mì, mì ống,…

Những thực phẩm chứa nhiều Vitamin B12

Khi bổ sung đầy đủ vitamin B12, số lượng cũng như khả năng vận động của tinh trùng có thể cải thiện đáng kể, đồng thời có thể giúp giảm tổn thường DNA của tinh trùng. Một số thực phẩm có chứa nhiều vitamin B12 như các loại hải sản, các loại thịt, gan động vật, sữa, trứng,…

Axit béo Omega-3

Omega-3 giúp tăng số lượng tinh trùng, khả năng vận động cũng như hình thái tinh trùng. Một số thực phẩm chứa nhiều Omega 3 là các loại hải sản, các loại hạt, các loại dầu thực vật, trứng, sữa,…

Ngoài những thực phẩm trên, bạn cũng nên tiêu thụ những thực phẩm có chứa hợp chất chống oxy hóa Coenzyme Q10 như thịt bò, thịt gà, dầu thực vật,… Thực phẩm có chứa Axit aspartic như trứng sữa, thịt gia cầm,… Thực phẩm có chứa L-arginine như thịt gia cầm, các loại đậu,…