Teo cơ delta: nguyên nhân và cách điều trị

Teo cơ delta còn được biết đến với tên gọi là bệnh chim xệ cánh hay xơ hóa cơ delta.  Teo cơ delta ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống người bệnh như khả năng di chuyển, đi đứng, vận động.

Teo cơ delta có phải là bệnh?

Trong y văn thế giới, không có “bệnh teo cơ Delta”, chỉ có triệu chứng teo cơ Delta (deltoid muscle atrophy) và triệu chứng này được thấy ở nhiều loại bệnh khác nhau.

Tuy nhiên việc phân rõ triệu chứng hay là bệnh không quan trọng bằng việc điều trị vì tỷ lệ mắc tình trạng này đang tăng nhanh và nếu không điều trị đúng, kịp thời sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Cơ delta thuộc nhóm cơ bắp chi dưới trong nhóm cơ xương, cấu tạo bao trọn khớp bả vai, có tác dụng nâng và xoay cánh tay. Theo giải phẫu học, cơ delta có hình dáng gần giống hình tam giác, được chia thành 3 vùng chính là vùng xương bả vai, vùng xương mỏm cùng vai và lồi củ delta trên xương cánh tay (là vùng xương đòn gắn vào cùng một đầu bám).

Cánh tay có thể vận động nhịp nhàng là nhờ cấu tạo của các phần cơ: Phần cơ phía trước liên kết với phần cơ phía sau thành vùng đầu bám, đa pha là phần cơ ở giữa.

Teo cơ delta là gì?

Teo cơ delta là một tình trạng loạn dưỡng cơ, các sợi đai của cơ delta bị xơ hoá, một khối lượng cơ delta bị mất, có thể suy yếu ở một hoặc cả hai bên bả vai. Vì thế teo cơ delta còn có các tên gọi khác là xơ hoá cơ delta hay bệnh chim cánh xệ. Các trường hợp teo cơ delta đều xuất hiện ở cả 3 phần nhưng phổ biến ở vùng đa pha, sau đó mới đến vùng cơ hai bên, một số ít trường hợp, teo cơ delta ở bả vai còn đi kèm với xơ hoá cơ vùng mông và vùng chân.

Nguyên nhân gây teo cơ delta

Tìm hiểu rõ nguyên nhân là cách hiệu quả nhất để chúng ta cân nhắc và lựa chọn giải pháp điều trị phù hợp. Các nguyên nhân bao gồm:

• Lạm dụng thuốc: Các thử nghiệm lâm sàng và khảo sát thực tế cho thấy một số loại thuốc như Penicillin, Tetracycline, Dramamine, Pentazocine… Có thể làm giảm chức năng vận động của cơ delta nếu sử dụng liên tục hoặc quá nhiều.
• Tiêm thuốc vào vùng cơ delta với tần suất cao: Khi tiêm dược chất vào bắp tay, nhân tố ngoại lai này sẽ làm thay đổi đặc điểm hình thái, cấu tạo và chức năng của cơ delta. Từ đó dẫn đến hiện tượng xơ hóa và teo nhỏ cơ.
• Loạn dưỡng cơ: Khi vùng cơ không được cung cấp đủ chất dinh dưỡng, chúng sẽ dần thu nhỏ về thể tích và yếu kém về chức năng vận động. Vấn đề này thường liên quan đến yếu tố dinh dưỡng, môi trường và đặc điểm cơ địa (di truyền).
• Sang chấn thần kinh: Nếu dây thần kinh nách bị tổn thương trong thời gian dài mà không được chữa trị, chúng sẽ gây ảnh hưởng đến các bộ phận lân cận bao gồm cả cơ delta. Khi đó, hiện tượng teo nhỏ cơ delta cũng có thể xảy ra.
• Lão hóa: So với các nguyên nhân khác thì đây là trường hợp hiếm gặp hơn nhiều. Cụ thể qua thời gian, dưới ảnh hưởng của quá trình lão hóa, cơ delta sẽ giảm dần về khối cơ, tính đàn hồi cũng như sức co cơ và rất khó có khả năng phục hồi trở lại.

Các dấu hiệu nhận biết bị teo cơ delta

Triệu chứng đặc trưng nhất của teo cơ delta chính là phần xương bả vai hai bên nhô cao, trong khi đó xương giữa 2 vai bị xệ xuống. Nhìn đằng sau trông rất giống hai cánh chim. Đặc điểm khi bị teo các phần cơ được nhận biết như sau:

• Teo cơ phía trước: cánh tay trong trạng thái như bị uốn cong vã rẽ ra
• Teo cơ phần giữa: bờ vai giang rộng ra
• Teo cơ phía sau: cánh tay có cảm giác như kéo dài hơn và rẽ ra.

Trong những trường hợp như vậy, người bệnh có nguy cơ cao bị trật khớp bả vai và khu vực đầu xương cánh tay. Ngoài ra bệnh còn làm suy yếu cơ delta, giảm phản xạ gân xương, rối loạn cảm giác dây thần kinh nách gây nên các triệu chứng như tê tay, mất cảm giác với nhiệt độ.

Một số bệnh nhân bị teo cơ delta một bên dẫn tới mất cân đối lực cơ làm vẹo cột sống, cản trở rất nhiều đến khả năng đi đứng, di chuyển, vận động của người bệnh.

Sự nguy hiểm của teo cơ delta

Lời giải đáp cho câu hỏi này sẽ là căn cứ để người quan tâm nhận thức rõ vấn đề và đưa ra giải pháp phù hợp cho riêng mình. Cụ thể, theo chia sẻ của các chuyên gia hàng đầu về cơ xương khớp thì teo cơ delta là một bệnh lý nguy hiểm. Và nếu không được can thiệp kịp thời thì có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường như:

Dị tật vĩnh viễn

Khi không được điều trị kịp thời, teo nhỏ cơ delta sẽ khiến cho các vùng cơ xương gần kề bị xô lệch, biến dạng. Chúng làm phát sinh 2 dị tật lớn là cong vẹo cột sống và hiện tượng “chim xệ cánh”. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn tác động tiêu cực đến đến chức năng hô hấp, tuần hoàn và các tổ chức thần kinh ở vùng ngực cũng như là vùng lưng.

Hạn chế khả năng vận động

Khi bó cơ bị teo và co rút mạnh ở một bên nào đó, tay của người bệnh sẽ không thể vận động theo hướng ngược lại. Các thao tác đưa tay ra trước, ra sau, xoay tròn hay áp sát vào phần lườn đều vô cùng khó khăn.

Bại liệt

Khi cơ delta bị teo nhỏ, ban đầu có thể là hạn chế vận động nhưng dần dà, chúng sẽ mất hẳn chức năng quan trọng này. Và do mối quan hệ liên đới nên nếu một bó cơ không còn hoạt động nữa thì các bó lân cận cũng có khả năng không hoạt động theo. Lúc này, người bệnh phải đối diện với nguy cơ tê liệt hoàn toàn phần vai và tay bị tổn thương.

Điều trị teo cơ delta

Tùy vào tình trạng nặng hay nhẹ, mới xuất hiện hay đã có từ lâu mà người bệnh có thể tìm đến một số giải pháp sau:

• Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng: Thiếu dinh dưỡng là nguyên nhân hàng đầu gây loạn dưỡng cơ, từ đó làm phát sinh bệnh teo cơ delta. Vậy nên nếu qua thăm khám và phát hiện do nguyên nhân này thì người bệnh cần điều chỉnh ngay chế độ ăn. Đảm bảo khi cơ thể được cung cấp đủ chất đạm, bổ sung glutamine và creatine thì tình trạng bệnh chắc chắn sẽ được cải thiện nhanh chóng.
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc cũng được bác sĩ khuyên dùng trong điều trị teo cơ delta. Điển hình là những dược chất giúp kích thích sự phát triển cơ, ức chế myostatin, giảm đau, chống viêm…
• Vật lý trị liệu: Được dùng trong mọi trường hợp và thường kết hợp với các liệu pháp khác để nâng cao hiệu quả điều trị. Cụ thể, người bệnh sẽ được làm quen với các bài tập xoay ngoài, khép tay, mở rộng vai…. Và ngoài việc được chuyên gia hướng dẫn thì họ còn có thêm nhiều công cụ hỗ trợ khác để đẩy nhanh quá trình phục hồi cơ.
• Phẫu thuật: Chỉ áp dụng với trẻ lớn hơn 5 tuổi có tình trạng teo cơ do xơ hóa và bắt buộc phải đáp ứng tốt các điều kiện thể lực trước khi phẫu thuật. Trong quá trình can thiệp, bác sĩ sẽ mở 1 đường cỡ 2 đốt ngón tay để tiếp cận các bó cơ delta, tiếp theo dò tìm phần cơ bị xơ hóa và thực hiện cắt bỏ chúng. Khi đó các xương liên đới sẽ không còn bị gò cứng mà sẽ được giải phóng ngay lập tức. Hiệu quả của phương pháp này được đánh giá rất cao, có thể lên tới 98% với tỉ lệ tái phát bệnh cực thấp.

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh, mỗi người cần đảm bảo luôn bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết đặc biệt là đạm để củng cố sự vững chắc cho hệ cơ bắp. Ngoài ra cần cẩn thận trong đi lại, lao động để phòng ngừa chấn thương vùng bả vai. Các bậc phụ huynh cũng cần quan sát, theo dõi con em mình ngay từ khi còn nhỏ và nếu phát hiện ra các dấu hiệu cảnh báo bệnh teo cơ delta, hãy đưa trẻ đi kiểm tra ngay để được điều trị từ sớm.